Web 3 ဆိုတာကတော့ နည်းပညာကုမ္ပဏီကြီးများကနေ သုံးစွဲသူ တစ်ဦးချင်းစီကို လုပ်ပိုင်ခွင့် ပြောင်းပေးခြင်းကို အဓိကထားတဲ့ အင်တာနက်မျိုးဆက်သစ်ဖြစ်ပါတယ်။
“Web 3” (သို့) “Web 3.0”လို့လည်း သိကြတဲ့ စကားလုံးကတော့ အခု နောက်ပိုင်း ပိုပြီး ကြားလာရတဲ့ စကားလုံးပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ၎င်းကတော့ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိတဲ့ ပရိုတိုကောများကို အဓိကထားတဲ့ အင်တာနက်မျိုးဆက်သစ်ကို ဆိုလိုပြီး၊ ယူကျူ့(Youtube၊)နက်ဖလစ်(Netflix)နဲ့ အမေဇုန်(Amazon)လိုမျိုး နည်းပညာကုမ္ပဏီများအပေါ် မှီခိုမှုကို လျှော့ချဖို့ ရည်ရွယ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒါက ဘာလဲ။ ဘာကြောင့် လူတိုင်းက အာရုံစိုက်နေကြတာလဲ။
Web 3 ဆိုတာ ဘာလဲ။
Web 3 ကို နားလည်ဖို့ အတွက် ၎င်းရဲ့ ရှေ့က အကြောင်းအရာများကို နားလည်ထားရင် ပိုကောင်းပါတယ်။ ‘Web 1’လို့ သိကြတဲ့အင်တာနက်ရဲ့ ပထမဆုံးဗားရှင်းကတော့ 1990ခုနှစ် နှောင်းပိုင်းမှာ ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ပြီး၊ လင့်ခ်များနဲ့ ပင်မစာမျက်နှာများ ပါဝင်ပါတယ်။ ဝက်ဆိုဒ်တွေကတော့ အပြန်အလှန် ပြောဆိုဖို့ အသုံးပြုလို့ မရပါဘူး။ အကြောင်းအရာများကို ဖတ်ရူခြင်းနဲ့ အခြားသူများ ဖတ်ရူနိုင်ဖို့အတွက် အကြောင်းအရာများကို တင်ပေးခြင်းကနေ လွဲပြီး လုပ်ဆောင်မှု အများကြီးကို မပြုလုပ်နိုင်ပါဘူး။
ဘစ်ဖာရီ(Bitfury)ရဲ့ CEO ဖြစ်သူ ဘရိုင်ရန် ဘရွတ်(Brian Brooks)က အဲဒါနဲ့ ပက်သက်ပြီး 2021 ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလမှာ အမေရိကန် ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်ရဲ့ မိန့်ခွန်းမှာ ထည့်ပြီး ပြောသွားခဲ့ပါတယ်။ "လူတွေသာ သူတို့ရဲ့ မူရင်း AOL အကောင့်ပုံစံကို မှတ်မိသေးမယ်ဆိုရင် အဲဒါကတော့ အကြောင်းအရာ အစုံပါဝင်တဲ့ 'ခြံခတ်ထားတဲ့ ဥယျာဉ်'ထဲကို ကြည့်သလိုပါပဲ။ အပြန်အလှန် ပြောဆိုခြင်းတွေ မပြုလုပ်နိုင်ပေမဲ့ AOLမှာ အကြောင်းအရာတွေကို ဖော်ပြထားပါတယ်။ အဲဒါကတော့ တိုင်းမ်မဂ္ဂဇင်းက စာဖတ်သူတွေကို သူတို့ပြချင်တဲ့ ဆောင်းပါးတွေကို မဂ္ဂဇင်းထဲမှာ ဖော်ပြထားတဲ့ နည်းလမ်းအတိုင်းကိုပဲ ဖန်သားပြင်ပေါ်မှာ ဖော်ပြထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။
Web 2 ကတော့ နောက်ဗားရှင်း တစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။ အချို့ကတော့ ဒါကို အင်တာနက်ရဲ့ “စာဖတ်/စာရေး”ဗားရှင်းလို့ ခေါ်ကြပြီး၊ ကွန်ပျူတာကုဒ်ကို ကိုးကားခြင်းဖြင့် ဖိုင်များကို ကြည့်ရှုရုံမဟုတ်ဘဲ ဖွင့်ပြီး တည်းဖြတ်နိုင်စေပါတယ်။ ဒီ အင်တာနက်ဗားရှင်းမှာတော့ လူတွေက အကြောင်းအရာကို ဖတ်ရူရုံတင် မဟုတ်ဘဲ ကိုယ်တိုင် ဖန်တီးပြီး တန်ဘလာ(Tumblr)၊ အင်တာနက်ဖိုရမ်(Internet Forums)လိုမျိုး ဘလော့ရေးတဲ့ ဆိုဒ်တွေနဲ့ ဂရိတ်လစ်(Craigslist)လိုမျိုး စျေးကွက်တွေမှာ ရေးသားလာနိုင်ပါတယ်။နောက်ပိုင်းမှာ ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေဖြစ်တဲ့ ဖေ့ဘုတ်(Facebook)၊ တွစ်တာ(Twitter)နဲ့ အင်စတာဂရမ်(Instagram)တွေ ပေါ်ထွက်လာပြီး အကြောင်းအရာ မျှဝေခြင်း ပုံစံက တစ်ဆင့် မြင့်တက်လာခဲ့ပါတယ်။
အချိန် အနည်းငယ် ကြာပြီးနောက်မှာတော့ လူအများက မိမိတို့ရဲ့ ကိုယ်ရေး အချက်အလက်များကို နည်းပညာကုမ္ပဏီကြီးများက သိမ်းဆည်းထားပြီး မိမိနဲ့ ကိုက်ညီတဲ့ ကြေငြာတွေ၊ မာကတ်တင်း ကမ်းပိန်းတွေမှာ ဖန်တီးရာမှာ အသုံးပြုနေကြတယ်ဆိုတာကို သတိထားမိလာကြပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ဖေ့ဘုတ်(Facebook)ကတော့ ကိုယ်ရေးအချက်အလက်ဆိုင်ရာ ဥပဒေများကို ချိုးဖောက်မှုနဲ့ ပက်သက်ပြီး အကြိမ်ပေါင်းများစွာ သတိပြုမိခြင်း ခံခဲ့ရပြီး၊ 2019 ခုနှစ်မှာ အဲဒီ့အတွက် FTC(Federal Trade Commission)ကနေ ထုတ်ပြန်ရာမှာ အကြီးမားဆုံးပြစ်ဒဏ် ဖြစ်တဲ့ ဒဏ်ငွေ ဒေါ်လာ 5 ဘီလီယံ ဆောင်ဖို့ ဒဏ်ရိုက်ခံခဲ့ရပါတယ်။
Web 2က ကမ္ဘာကြီးကို အံ့အားသင့်ဖွယ် အခမဲ့ ဝန်ဆောင်မှုများ ပေးအပ်ခဲ့ပေမဲ့ လူအများကတော့ နည်းပညာကုမ္ပဏီကြီးတွေက ဖန်တီးပေးထားတဲ့ "ခြံခတ်ထားတဲ့ ဥယျာဉ်များ"ထဲမှာ ငြီးငွေ့လာပြီး မိမိတို့ရဲ့ ဒေတာ၊ အကြောင်းအရာများနဲ့ ပက်သက်ပြီး ပိုမို ထိန်းချုပ်ချင်လာကြပါတယ်။ အဲဒီ့အတွက် Web 3ဆိုတာ ဖြစ်ပေါ်လာတာ ဖြစ်ပါတယ်။
Web 3 ကိုတော့ အင်တာနက်ရဲ့ “စာဖတ်/စာရေး/ကိုယ်တိုင်”ဗားရှင်းအဖြစ် နားလည်နိုင်ပါတယ်။ နည်းပညာများကို အခမဲ့ အသုံးပြုဖို့အတွက် မိမိတို့ရဲ့ ကိုယ်ရေးအချက်အလက်တွေကို ပေးအပ်ခြင်းအစား အသုံးပြုသူတွေက ပရိုတိုကောများရဲ့ အုပ်ချုပ်မှုနဲ့လည်ပတ်မှုတွေမှာ ကိုယ်တိုင် ပါဝင်နိုင်ပါတယ်။ ဒါကတော့ လူတွေက အသုံးပြုသူ (သို့) ထုတ်ကုန်များ မဟုတ်ဘဲ ပါဝင်လုပ်ဆောင်သူများ၊ ရှယ်ယာရှင်များ ဖြစ်လာနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ဖြစ်ပါတယ်။
Web 3မှာတော့ ဒီလို အစုရှယ်ယာတွေကို တိုကင်များ (သို့) ဒစ်ဂျစ်တယ်ငွေကြေးများလို့ ခေါ်ပြီး၊ ၎င်းတို့ကတော့ ဘလော့ချိန်း(Blockchains)လို့ လူသိများတဲ့ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိတဲ့ စနစ်မှာ မိမိရဲ့ ပိုင်ဆိုင်မှုကို ကိုယ်စားပြုပါတယ်။ တကယ်လို့ မိမိမှာ ဒီ တိုကင်တွေ အလုံအလောက်ရှိရင် ဒီ စနစ်နဲ့ ပက်သက်ပြီး ပြောဆိုခွင့် ရှိပါတယ်။ အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ တိုကင်များကို ကိုင်ဆောင်သူတွေကတော့ မိမိတို့ရဲ့ ပိုင်ဆိုင်မှုကို အသုံးချပြီး အနာဂတ်ရဲ့ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိတဲ့ ချေးငွေပရိုတိုကောများနဲ့ ပက်သက်ပြီး မဲပေးနိုင်ပါတယ်။
ဆက်လက်ပြီး ဘရွတ်(Brooks)ကတော့ “ဒီ့အတွက် အမှန်တကယ် သတင်းစကားကတော့ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိတဲ့ အင်တာနက်မှာ ဖြစ်ပျက်နေတာတွေကိုတော့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူတွေက ဆုံးဖြတ်ပြီး၊ ပင်မ အင်တာနက်ပေါ်မှာ ဖြစ်ပျက်နေတာတွေကိုတော့ တွစ်တာ၊ ဖေ့ဘုတ်၊ ဂူးဂဲလ်နဲ့ အခြား ကုမ္ပဏီ အနည်းငယ်က ဆုံးဖြတ်ကြပါတယ်။”လို့ ပြောထားပါတယ်။
Web 3မှာ ဘာတွေ လုပ်ဆောင်နိုင်လဲ။
Web 3ကတော့ တစ်ချိန်က ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု ရှိတဲ့ ဝန်ဆောင်မှုများအတွက် ပူပေါင်း အုပ်ချုပ်မှု ပုံစံများ ပြန့်ပွားလာဖို့ လုပ်ဆောင်နိုင်စေပါတယ်။ မီမီ(meme)တွေ၊ အနုပညာ အပိုင်းအစတွေ၊ လူတစ်ဦးတစ်ယောက်ရဲ့ ဆိုရှယ် မီဒီယာတွေ (သို့) ဂါရီ ဗီး(Gary Vee)ဆွေးနွေးပွဲ လက်မှတ် အစရှိတဲ့ အရာတွေ အားလုံးကို တိုကင်ပုံစံ ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။
ခေတ်ကာလ အပြောင်းအလဲရဲ့ အကောင်းဆုံး ဥပမာက ဂိမ်းလုပ်ငန်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဂိမ်းကစားသူတွေကတော့ သူတို့ အကြိုက်ဆုံး ဗီဒီယိုဂိမ်းထဲမှာ ဖန်းတီးသူများက ထားထားတဲ့ ဘတ်(Bugs)တွေအကြောင်း အမြဲ ငြီးတွားနေကြတာပါ။ ဒါမှမဟုတ် နောက်ဆုံး ထွက်ထားတဲ့ ပတ်(Patch)က သူတို့ အကြိုက်ဆုံး လက်နက်ကို ဘယ်လိုမျိုး ဖြစ်သွားစေခဲ့တာ အစရှိသဖြင့်ပေါ့။ Web 3နဲ့ ဆိုရင်ဂိမ်းကစားသူတွေက ဂိမ်းမှာ ကိုယ်တိုင် ရင်းနှီးမြုပ်နှံနိုင်ပြီး ဘယ်လိုမျိုး လုပ်ဆောင်သင့်တယ်ဆိုတာမျိုးကို မဲပေးနိုင်ပါတယ်။ Web 2ကုမ္ပဏီကြီးတွေ ဖြစ်တဲ့ မက်တာ(Meta)နဲ့ ယူဘီဆော့(Ubisoft)တို့ကတော့ Web 3ရဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်ထဲက တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းကို အသုံးပြုပြီး ဒစ်ဂျစ်တယ်ကမ္ဘာ(Virtual Worlds)ကို ဖန်တီးနေကြပါတယ်။ ပုံတူကူးမရတဲ့ တိုကင်(NFT)ကတော့ ဂိမ်းကစားသူတွေကို သူတို့ စုဆောင်ထားတဲ့ ဂိမ်းပစ္စည်းများရဲ့ ပိုင်ရှင်များ ဖြစ်လာစေခြင်းဖြင့် ဂိမ်းလုပ်ငန်းကို ပြန်လည် ပုံဖော်ရာမှာ ကြီးမားတဲ့ အခန်းကဏ္ဍမှာ ပါဝင်လာမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
Web 3နဲ့ ပက်သက်တဲ့ ဝေဖန်ချက်များ
Web 3 နည်းပညာနဲ့ ပက်သက်တဲ့ အဓိက ဝေဖန်ချက်ကတော့ ၎င်းက အိုင်ဒီယာရဲ့ စံနှုန်းနဲ့ ကိုက်ညီမှု မရှိဘူးဆိုတဲ့ အချက်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဘလော့ချိန်း(Blockchain)နဲ့ ပက်သက်တဲ့ ပိုင်ဆိုင်မှုကတော့ အညီအမျှ ခွဲဝေပေးထားခြင်း မဟုတ်ဘဲ အစောဆုံး အသုံးပြုသူနဲ့ လုပ်ငန်းသစ် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူတွေဆီမှာ စုဝေးနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အခုတစ်လော တွစ်တာပေါ်မှာ Web 3နဲ့ ပက်သက်ပြီး ဘလော့ ကုမ္ပဏီ(Block Inc.)ရဲ့ CEOဖြစ်တဲ့ ဂျက် ဒေါ်ဆီ(Jack Dorsey)နဲ့ လုပ်ငန်းသစ် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများအကြား ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ ပြဿနာတွေက အဲ့ဒီအချက်ကို ပိုပြီး သိသာစေပါတယ်။
ဝေဖန်မှုများရဲ့ အဓိက အချက်ကတော့ "ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိခြင်းဆိုတဲ့ ပြဇာတ်"ဆိုတာ ဖြစ်ပြီး၊ ဘလော့ချိန်း(Blockchain)လုပ်ငန်းတွေက အမည်ခံ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိခြင်း ဖြစ်ပြီး လက်တွေ့မှာတော့ မဟုတ်ဘူးဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ဖြစ်ပါတယ်။ လူအနည်းငယ်ကပဲ ဒေါ်လာ သန်းနှင့်ချီပြီး ပိုင်ဆိုင်ထားတဲ့ ပုဂ္ဂလိက ဘလော့ချိန်းများ(Private Blockchains)၊ လုပ်ငန်းသစ် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ ပါဝင်တဲ့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ (သို့) ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိတဲ့ ဘဏ္ဍာရေးစနစ်(DeFi) ပရိုတိုကောတွေကတော့"ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိခြင်းဆိုတဲ့ ပြဇာတ်"ရဲ့ သက်သေ ဥပမာတွေ ဖြစ်ပါတယ်။
ဦးဆောင်သူ မရှိတဲ့ ပရိုတိုကော အသိုက်အဝန်းဆိုရင်တောင် ထင်ရှားတဲ့ လူပုဂ္ဂိုလ်ကတော့ ရှိပါတယ်။ FT ဘလော့ အယ်ဖာဘီး(FT Blog Alphaville)ရဲ့ တည်းဖြတ်သူ ဖြစ်တဲ့ အစ်ဇဘယ်လာ ကမင်းစကာ(Izabella Kaminska)ကတော့ အီသာရီရမ်(Ethereum)ရဲ့ ပူးတွဲတည်ထောင်သူ ဖြစ်တဲ့ ဗာတစ်လစ် ဘူတာရင်း(Vitalik Buterin)က အီသာရီရမ်(Ethereum) ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ဖို့အတွက် ပါဝင် ပက်သက်ခြင်း မရှိတော့ပေမဲ့ အာဏာကတော့ ဆက်လက် ရှိနေဆဲပါဆိုတဲ့ အချက်ကို ထောက်ပြခဲ့ပါတယ်။
“ဗာတစ်လစ်(Vitalik)ကိုယ်တိုင်ကိုက ရယ်စရာကောင်းပြီး ဆန့်ကျင်ဘက် ဖြစ်နေတဲ့ ဖြစ်စဉ်တစ်ခုပါ။ သူကတော့ ကိုယ်တိုင် ဖန်တီးထားတဲ့ ဦးဆောင်သူ မရှိဘူးဆိုတဲ့ စနစ်မှာ စိတ်ဓာတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဦီးဆောင်သူတစ်ယောက်အဖြစ် အဲဒီ့ စနစ်အပေါ်မှာ လွှမ်းမိုးမှု ရှိနေတာပါ။”လို့ ကမင်းစကာ(Kaminska)က ဒေါ ခရစ်တို ဆစ်လစ်ဘတ်(The Crypto Syllabus)ကို ပြောခဲ့ပါတယ်။
ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိတဲ့ ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ ပရိုတိုကောတွေမှာလည်း အခက်အခဲတွေ ရှိနေပါသေးတယ်။ အဲဒီ့ နယ်ပယ်မှာတော့ မဲပေးဖို့ ပျက်ကွက်ခြင်းဆိုတဲ့ အခက်အခဲများ ရှိနေပြီး၊ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု ရှိတဲ့ စနစ်တွေ အပေါ်မှာ မကြာခဏ မှီခိုနေရကာ ဘလော့ချိန်း(Blockchains)ကို ဖန်တီးခြင်းက ကျွမ်းကျင်တဲ့ အင်ဂျင်နီယာပညာရှင်များသာ လုပ်ဆောင်နိုင်တဲ့ နည်းပညာဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ ဖန်တီးခြင်းနဲ့ ပက်သက်တဲ့ အခက်အခဲများ ရှိနေခြင်းတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီလို အခက်အခဲတွေ ရှိနေပမဲ့လည်း Web 3 ကတော့ အလားအလာတွေ အများကြီး ရှိပါတယ်။ လက်တွေ့ ကျင့်သုံးဖို့အတွက်က အိုင်ဒီယာသက်သက်ပဲလားဆိုတာကတော့ လာမယ့် 10စုနှစ်အတွင်း အသုံးပြုသူတွေ ကြုံတွေ့ရမှာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
သတင်း အရင်းအမြစ်: Coindesk
Web 3 ဆိုတာကတော့ နည်းပညာကုမ္ပဏီကြီးများကနေ သုံးစွဲသူ တစ်ဦးချင်းစီကို လုပ်ပိုင်ခွင့် ပြောင်းပေးခြင်းကို အဓိကထားတဲ့ အင်တာနက်မျိုးဆက်သစ်ဖြစ်ပါတယ်။
“Web 3” (သို့) “Web 3.0”လို့လည်း သိကြတဲ့ စကားလုံးကတော့ အခု နောက်ပိုင်း ပိုပြီး ကြားလာရတဲ့ စကားလုံးပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ၎င်းကတော့ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိတဲ့ ပရိုတိုကောများကို အဓိကထားတဲ့ အင်တာနက်မျိုးဆက်သစ်ကို ဆိုလိုပြီး၊ ယူကျူ့(Youtube၊)နက်ဖလစ်(Netflix)နဲ့ အမေဇုန်(Amazon)လိုမျိုး နည်းပညာကုမ္ပဏီများအပေါ် မှီခိုမှုကို လျှော့ချဖို့ ရည်ရွယ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒါက ဘာလဲ။ ဘာကြောင့် လူတိုင်းက အာရုံစိုက်နေကြတာလဲ။
Web 3 ဆိုတာ ဘာလဲ။
Web 3 ကို နားလည်ဖို့ အတွက် ၎င်းရဲ့ ရှေ့က အကြောင်းအရာများကို နားလည်ထားရင် ပိုကောင်းပါတယ်။ ‘Web 1’လို့ သိကြတဲ့အင်တာနက်ရဲ့ ပထမဆုံးဗားရှင်းကတော့ 1990ခုနှစ် နှောင်းပိုင်းမှာ ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ပြီး၊ လင့်ခ်များနဲ့ ပင်မစာမျက်နှာများ ပါဝင်ပါတယ်။ ဝက်ဆိုဒ်တွေကတော့ အပြန်အလှန် ပြောဆိုဖို့ အသုံးပြုလို့ မရပါဘူး။ အကြောင်းအရာများကို ဖတ်ရူခြင်းနဲ့ အခြားသူများ ဖတ်ရူနိုင်ဖို့အတွက် အကြောင်းအရာများကို တင်ပေးခြင်းကနေ လွဲပြီး လုပ်ဆောင်မှု အများကြီးကို မပြုလုပ်နိုင်ပါဘူး။
ဘစ်ဖာရီ(Bitfury)ရဲ့ CEO ဖြစ်သူ ဘရိုင်ရန် ဘရွတ်(Brian Brooks)က အဲဒါနဲ့ ပက်သက်ပြီး 2021 ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလမှာ အမေရိကန် ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်ရဲ့ မိန့်ခွန်းမှာ ထည့်ပြီး ပြောသွားခဲ့ပါတယ်။ "လူတွေသာ သူတို့ရဲ့ မူရင်း AOL အကောင့်ပုံစံကို မှတ်မိသေးမယ်ဆိုရင် အဲဒါကတော့ အကြောင်းအရာ အစုံပါဝင်တဲ့ 'ခြံခတ်ထားတဲ့ ဥယျာဉ်'ထဲကို ကြည့်သလိုပါပဲ။ အပြန်အလှန် ပြောဆိုခြင်းတွေ မပြုလုပ်နိုင်ပေမဲ့ AOLမှာ အကြောင်းအရာတွေကို ဖော်ပြထားပါတယ်။ အဲဒါကတော့ တိုင်းမ်မဂ္ဂဇင်းက စာဖတ်သူတွေကို သူတို့ပြချင်တဲ့ ဆောင်းပါးတွေကို မဂ္ဂဇင်းထဲမှာ ဖော်ပြထားတဲ့ နည်းလမ်းအတိုင်းကိုပဲ ဖန်သားပြင်ပေါ်မှာ ဖော်ပြထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။
Web 2 ကတော့ နောက်ဗားရှင်း တစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။ အချို့ကတော့ ဒါကို အင်တာနက်ရဲ့ “စာဖတ်/စာရေး”ဗားရှင်းလို့ ခေါ်ကြပြီး၊ ကွန်ပျူတာကုဒ်ကို ကိုးကားခြင်းဖြင့် ဖိုင်များကို ကြည့်ရှုရုံမဟုတ်ဘဲ ဖွင့်ပြီး တည်းဖြတ်နိုင်စေပါတယ်။ ဒီ အင်တာနက်ဗားရှင်းမှာတော့ လူတွေက အကြောင်းအရာကို ဖတ်ရူရုံတင် မဟုတ်ဘဲ ကိုယ်တိုင် ဖန်တီးပြီး တန်ဘလာ(Tumblr)၊ အင်တာနက်ဖိုရမ်(Internet Forums)လိုမျိုး ဘလော့ရေးတဲ့ ဆိုဒ်တွေနဲ့ ဂရိတ်လစ်(Craigslist)လိုမျိုး စျေးကွက်တွေမှာ ရေးသားလာနိုင်ပါတယ်။နောက်ပိုင်းမှာ ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေဖြစ်တဲ့ ဖေ့ဘုတ်(Facebook)၊ တွစ်တာ(Twitter)နဲ့ အင်စတာဂရမ်(Instagram)တွေ ပေါ်ထွက်လာပြီး အကြောင်းအရာ မျှဝေခြင်း ပုံစံက တစ်ဆင့် မြင့်တက်လာခဲ့ပါတယ်။
အချိန် အနည်းငယ် ကြာပြီးနောက်မှာတော့ လူအများက မိမိတို့ရဲ့ ကိုယ်ရေး အချက်အလက်များကို နည်းပညာကုမ္ပဏီကြီးများက သိမ်းဆည်းထားပြီး မိမိနဲ့ ကိုက်ညီတဲ့ ကြေငြာတွေ၊ မာကတ်တင်း ကမ်းပိန်းတွေမှာ ဖန်တီးရာမှာ အသုံးပြုနေကြတယ်ဆိုတာကို သတိထားမိလာကြပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ဖေ့ဘုတ်(Facebook)ကတော့ ကိုယ်ရေးအချက်အလက်ဆိုင်ရာ ဥပဒေများကို ချိုးဖောက်မှုနဲ့ ပက်သက်ပြီး အကြိမ်ပေါင်းများစွာ သတိပြုမိခြင်း ခံခဲ့ရပြီး၊ 2019 ခုနှစ်မှာ အဲဒီ့အတွက် FTC(Federal Trade Commission)ကနေ ထုတ်ပြန်ရာမှာ အကြီးမားဆုံးပြစ်ဒဏ် ဖြစ်တဲ့ ဒဏ်ငွေ ဒေါ်လာ 5 ဘီလီယံ ဆောင်ဖို့ ဒဏ်ရိုက်ခံခဲ့ရပါတယ်။
Web 2က ကမ္ဘာကြီးကို အံ့အားသင့်ဖွယ် အခမဲ့ ဝန်ဆောင်မှုများ ပေးအပ်ခဲ့ပေမဲ့ လူအများကတော့ နည်းပညာကုမ္ပဏီကြီးတွေက ဖန်တီးပေးထားတဲ့ "ခြံခတ်ထားတဲ့ ဥယျာဉ်များ"ထဲမှာ ငြီးငွေ့လာပြီး မိမိတို့ရဲ့ ဒေတာ၊ အကြောင်းအရာများနဲ့ ပက်သက်ပြီး ပိုမို ထိန်းချုပ်ချင်လာကြပါတယ်။ အဲဒီ့အတွက် Web 3ဆိုတာ ဖြစ်ပေါ်လာတာ ဖြစ်ပါတယ်။
Web 3 ကိုတော့ အင်တာနက်ရဲ့ “စာဖတ်/စာရေး/ကိုယ်တိုင်”ဗားရှင်းအဖြစ် နားလည်နိုင်ပါတယ်။ နည်းပညာများကို အခမဲ့ အသုံးပြုဖို့အတွက် မိမိတို့ရဲ့ ကိုယ်ရေးအချက်အလက်တွေကို ပေးအပ်ခြင်းအစား အသုံးပြုသူတွေက ပရိုတိုကောများရဲ့ အုပ်ချုပ်မှုနဲ့လည်ပတ်မှုတွေမှာ ကိုယ်တိုင် ပါဝင်နိုင်ပါတယ်။ ဒါကတော့ လူတွေက အသုံးပြုသူ (သို့) ထုတ်ကုန်များ မဟုတ်ဘဲ ပါဝင်လုပ်ဆောင်သူများ၊ ရှယ်ယာရှင်များ ဖြစ်လာနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ဖြစ်ပါတယ်။
Web 3မှာတော့ ဒီလို အစုရှယ်ယာတွေကို တိုကင်များ (သို့) ဒစ်ဂျစ်တယ်ငွေကြေးများလို့ ခေါ်ပြီး၊ ၎င်းတို့ကတော့ ဘလော့ချိန်း(Blockchains)လို့ လူသိများတဲ့ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိတဲ့ စနစ်မှာ မိမိရဲ့ ပိုင်ဆိုင်မှုကို ကိုယ်စားပြုပါတယ်။ တကယ်လို့ မိမိမှာ ဒီ တိုကင်တွေ အလုံအလောက်ရှိရင် ဒီ စနစ်နဲ့ ပက်သက်ပြီး ပြောဆိုခွင့် ရှိပါတယ်။ အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ တိုကင်များကို ကိုင်ဆောင်သူတွေကတော့ မိမိတို့ရဲ့ ပိုင်ဆိုင်မှုကို အသုံးချပြီး အနာဂတ်ရဲ့ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိတဲ့ ချေးငွေပရိုတိုကောများနဲ့ ပက်သက်ပြီး မဲပေးနိုင်ပါတယ်။
ဆက်လက်ပြီး ဘရွတ်(Brooks)ကတော့ “ဒီ့အတွက် အမှန်တကယ် သတင်းစကားကတော့ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိတဲ့ အင်တာနက်မှာ ဖြစ်ပျက်နေတာတွေကိုတော့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူတွေက ဆုံးဖြတ်ပြီး၊ ပင်မ အင်တာနက်ပေါ်မှာ ဖြစ်ပျက်နေတာတွေကိုတော့ တွစ်တာ၊ ဖေ့ဘုတ်၊ ဂူးဂဲလ်နဲ့ အခြား ကုမ္ပဏီ အနည်းငယ်က ဆုံးဖြတ်ကြပါတယ်။”လို့ ပြောထားပါတယ်။
Web 3မှာ ဘာတွေ လုပ်ဆောင်နိုင်လဲ။
Web 3ကတော့ တစ်ချိန်က ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု ရှိတဲ့ ဝန်ဆောင်မှုများအတွက် ပူပေါင်း အုပ်ချုပ်မှု ပုံစံများ ပြန့်ပွားလာဖို့ လုပ်ဆောင်နိုင်စေပါတယ်။ မီမီ(meme)တွေ၊ အနုပညာ အပိုင်းအစတွေ၊ လူတစ်ဦးတစ်ယောက်ရဲ့ ဆိုရှယ် မီဒီယာတွေ (သို့) ဂါရီ ဗီး(Gary Vee)ဆွေးနွေးပွဲ လက်မှတ် အစရှိတဲ့ အရာတွေ အားလုံးကို တိုကင်ပုံစံ ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။
ခေတ်ကာလ အပြောင်းအလဲရဲ့ အကောင်းဆုံး ဥပမာက ဂိမ်းလုပ်ငန်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဂိမ်းကစားသူတွေကတော့ သူတို့ အကြိုက်ဆုံး ဗီဒီယိုဂိမ်းထဲမှာ ဖန်းတီးသူများက ထားထားတဲ့ ဘတ်(Bugs)တွေအကြောင်း အမြဲ ငြီးတွားနေကြတာပါ။ ဒါမှမဟုတ် နောက်ဆုံး ထွက်ထားတဲ့ ပတ်(Patch)က သူတို့ အကြိုက်ဆုံး လက်နက်ကို ဘယ်လိုမျိုး ဖြစ်သွားစေခဲ့တာ အစရှိသဖြင့်ပေါ့။ Web 3နဲ့ ဆိုရင်ဂိမ်းကစားသူတွေက ဂိမ်းမှာ ကိုယ်တိုင် ရင်းနှီးမြုပ်နှံနိုင်ပြီး ဘယ်လိုမျိုး လုပ်ဆောင်သင့်တယ်ဆိုတာမျိုးကို မဲပေးနိုင်ပါတယ်။ Web 2ကုမ္ပဏီကြီးတွေ ဖြစ်တဲ့ မက်တာ(Meta)နဲ့ ယူဘီဆော့(Ubisoft)တို့ကတော့ Web 3ရဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်ထဲက တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းကို အသုံးပြုပြီး ဒစ်ဂျစ်တယ်ကမ္ဘာ(Virtual Worlds)ကို ဖန်တီးနေကြပါတယ်။ ပုံတူကူးမရတဲ့ တိုကင်(NFT)ကတော့ ဂိမ်းကစားသူတွေကို သူတို့ စုဆောင်ထားတဲ့ ဂိမ်းပစ္စည်းများရဲ့ ပိုင်ရှင်များ ဖြစ်လာစေခြင်းဖြင့် ဂိမ်းလုပ်ငန်းကို ပြန်လည် ပုံဖော်ရာမှာ ကြီးမားတဲ့ အခန်းကဏ္ဍမှာ ပါဝင်လာမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
Web 3နဲ့ ပက်သက်တဲ့ ဝေဖန်ချက်များ
Web 3 နည်းပညာနဲ့ ပက်သက်တဲ့ အဓိက ဝေဖန်ချက်ကတော့ ၎င်းက အိုင်ဒီယာရဲ့ စံနှုန်းနဲ့ ကိုက်ညီမှု မရှိဘူးဆိုတဲ့ အချက်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဘလော့ချိန်း(Blockchain)နဲ့ ပက်သက်တဲ့ ပိုင်ဆိုင်မှုကတော့ အညီအမျှ ခွဲဝေပေးထားခြင်း မဟုတ်ဘဲ အစောဆုံး အသုံးပြုသူနဲ့ လုပ်ငန်းသစ် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူတွေဆီမှာ စုဝေးနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အခုတစ်လော တွစ်တာပေါ်မှာ Web 3နဲ့ ပက်သက်ပြီး ဘလော့ ကုမ္ပဏီ(Block Inc.)ရဲ့ CEOဖြစ်တဲ့ ဂျက် ဒေါ်ဆီ(Jack Dorsey)နဲ့ လုပ်ငန်းသစ် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများအကြား ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ ပြဿနာတွေက အဲ့ဒီအချက်ကို ပိုပြီး သိသာစေပါတယ်။
ဝေဖန်မှုများရဲ့ အဓိက အချက်ကတော့ "ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိခြင်းဆိုတဲ့ ပြဇာတ်"ဆိုတာ ဖြစ်ပြီး၊ ဘလော့ချိန်း(Blockchain)လုပ်ငန်းတွေက အမည်ခံ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိခြင်း ဖြစ်ပြီး လက်တွေ့မှာတော့ မဟုတ်ဘူးဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ဖြစ်ပါတယ်။ လူအနည်းငယ်ကပဲ ဒေါ်လာ သန်းနှင့်ချီပြီး ပိုင်ဆိုင်ထားတဲ့ ပုဂ္ဂလိက ဘလော့ချိန်းများ(Private Blockchains)၊ လုပ်ငန်းသစ် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများ ပါဝင်တဲ့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ (သို့) ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိတဲ့ ဘဏ္ဍာရေးစနစ်(DeFi) ပရိုတိုကောတွေကတော့"ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိခြင်းဆိုတဲ့ ပြဇာတ်"ရဲ့ သက်သေ ဥပမာတွေ ဖြစ်ပါတယ်။
ဦးဆောင်သူ မရှိတဲ့ ပရိုတိုကော အသိုက်အဝန်းဆိုရင်တောင် ထင်ရှားတဲ့ လူပုဂ္ဂိုလ်ကတော့ ရှိပါတယ်။ FT ဘလော့ အယ်ဖာဘီး(FT Blog Alphaville)ရဲ့ တည်းဖြတ်သူ ဖြစ်တဲ့ အစ်ဇဘယ်လာ ကမင်းစကာ(Izabella Kaminska)ကတော့ အီသာရီရမ်(Ethereum)ရဲ့ ပူးတွဲတည်ထောင်သူ ဖြစ်တဲ့ ဗာတစ်လစ် ဘူတာရင်း(Vitalik Buterin)က အီသာရီရမ်(Ethereum) ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ဖို့အတွက် ပါဝင် ပက်သက်ခြင်း မရှိတော့ပေမဲ့ အာဏာကတော့ ဆက်လက် ရှိနေဆဲပါဆိုတဲ့ အချက်ကို ထောက်ပြခဲ့ပါတယ်။
“ဗာတစ်လစ်(Vitalik)ကိုယ်တိုင်ကိုက ရယ်စရာကောင်းပြီး ဆန့်ကျင်ဘက် ဖြစ်နေတဲ့ ဖြစ်စဉ်တစ်ခုပါ။ သူကတော့ ကိုယ်တိုင် ဖန်တီးထားတဲ့ ဦးဆောင်သူ မရှိဘူးဆိုတဲ့ စနစ်မှာ စိတ်ဓာတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဦီးဆောင်သူတစ်ယောက်အဖြစ် အဲဒီ့ စနစ်အပေါ်မှာ လွှမ်းမိုးမှု ရှိနေတာပါ။”လို့ ကမင်းစကာ(Kaminska)က ဒေါ ခရစ်တို ဆစ်လစ်ဘတ်(The Crypto Syllabus)ကို ပြောခဲ့ပါတယ်။
ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိတဲ့ ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ ပရိုတိုကောတွေမှာလည်း အခက်အခဲတွေ ရှိနေပါသေးတယ်။ အဲဒီ့ နယ်ပယ်မှာတော့ မဲပေးဖို့ ပျက်ကွက်ခြင်းဆိုတဲ့ အခက်အခဲများ ရှိနေပြီး၊ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု ရှိတဲ့ စနစ်တွေ အပေါ်မှာ မကြာခဏ မှီခိုနေရကာ ဘလော့ချိန်း(Blockchains)ကို ဖန်တီးခြင်းက ကျွမ်းကျင်တဲ့ အင်ဂျင်နီယာပညာရှင်များသာ လုပ်ဆောင်နိုင်တဲ့ နည်းပညာဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ ဖန်တီးခြင်းနဲ့ ပက်သက်တဲ့ အခက်အခဲများ ရှိနေခြင်းတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီလို အခက်အခဲတွေ ရှိနေပမဲ့လည်း Web 3 ကတော့ အလားအလာတွေ အများကြီး ရှိပါတယ်။ လက်တွေ့ ကျင့်သုံးဖို့အတွက်က အိုင်ဒီယာသက်သက်ပဲလားဆိုတာကတော့ လာမယ့် 10စုနှစ်အတွင်း အသုံးပြုသူတွေ ကြုံတွေ့ရမှာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
သတင်း အရင်းအမြစ်: Coindesk
❄️❄️❄️❄️❄️❄️❄️
📨 Web 3 နဲ့ မက်တာဗား(Metaverse) မတူညီပါ။ | 
