ဘစ်ကွိုင် ဘယ်လို အလုပ်လုပ်သလဲ။
ဘစ်ကွိုင်ကတော့ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု မရှိတဲ့ ငွေပေးချေမှုစနစ်ကို ဖန်တီးဖို့ အတွက် သီးခြားဖြစ်နေတဲ့ အစိတ်အပိုင်း 3နဲ့ ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းထားတယ်ဆိုတာ သိထားဖို့ အရေးကြီပါတယ်။
- ဘစ်ကွိုင်ကွန်ရက်
- ဘစ်ကွိုင်ကွန်ရက်ရဲ့ မူရင်း ဒစ်ဂျစ်တယ်ငွေကြေးကို ဘစ်ကွိုင်
- ဘစ်ကွိုင် ဘလော့ချိန်း(Bitcoin blockchain)
ဘစ်ကွိုင်ကတော့ အသုံးပြုသူ(ပုံမှန်အားဖြင့် ကွန်ရက်ပေါ်ရှိ အခြားသူ တစ်ယောက်နဲ့ ဘစ်ကွိုင်ကို လဲလှယ်ချင်သူ (သို့) အဖွဲ့အစည်း)က အရောင်းအဝယ် ပြုလုပ်ခြင်း တရားဝင်ဖို့အတွက် ကြားခံအဖွဲ့အစည်းများ မလိုအပ်တဲ့ P2P ကွန်ရက်မှာ လုပ်ဆောင်ပါတယ်။ အသုံးပြုသူကတော့ ကွန်ပျူတာကို ဒီ ကွန်ရက်နဲ့ တိုက်ရိုက် ချိတ်ဆက်ပြီး ရှေ့မှာ ဘစ်ကွိုင် အရောင်းအဝယ် လုပ်ခဲ့တဲ့ စာရင်းကို ရေးမှတ်ထားတဲ့ ‘လူအများနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ စာရင်းစာအုပ်(Public Ledger)’ကို ဒေါင်းလုပ်လုပ်ဖို့ ရွေးချယ်နိုင်ပါတယ်။
ဒီ လူအများနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ စာရင်းစာအုပ်(Public Ledger)ကတော့ "ဖြန့်ဝေထားတဲ့ စာရင်း နည်းပညာ(distributed ledger technology)"လို့လည်း လူသိများတဲ့ ဘလော့ချိန်းနည်းပညာ(Blockchain)ကို အသုံးပြုပါတယ်။ ဘလော့ချိန်းနည်းပညာကတော့ ဒစ်ဂျစ်တယ်ငွေကြေး အရောင်းအဝယ်ကို မပြောင်းလဲနိုင်ပြီး ပွင့်လင်းမြင်သာတဲ့ နည်းလမ်းဖြင့် အတည်ပြုခြင်း၊ သိမ်းဆည်းခြင်းနှင့်အော်ဒါတင်ခြင်းတို့ကို လုပ်ဆောင်နိုင်စေပါတယ်။ မပြောင်းလဲနိုင်ခြင်းနဲ့ ပွင့်လင်းမြင်သာရှိခြင်းကတော့ ယုံကြည်မှု မရှိတဲ့ ငွေပေးချေမှုစနစ်မှာဆိုရင် မရှိမဖြစ် လိုအပ်တဲ့ အချက်တွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
အရောင်းအ၀ယ် အသစ်များကို အတည်ပြုပြီး စာရင်းစာအုပ်ထဲကို ပေါင်းထည့်တဲ့ အခါတိုင်းမှာ ကွန်ရက်ကတော့ နောက်ဆုံး ပြောင်းလဲမှုများကို ထင်ဟပ်စေဖို့အတွက် အသုံးပြုသူတိုင်းရဲ့ စာရင်းစာအုပ်မိတ္တူကို ပြင်ဆင်ပါတယ်။ အသုံးပြုခွင့်ရှိသူက အကြောင်းအရာကို ပြင်ဆင်လိုက်တဲ့ အခါတိုင်း အလိုအလျောက် ပြင်ဆင်ပေးတဲ့ ပွင့်လင်းမြင်သာတဲ့ ဂူဂဲလ်(Google)စာရွက်စာတမ်းမျိုးအဖြစ် စဉ်းစာကြည့်လို့ ရပါတယ်။
နာမည်အတိုင်းပဲ ဘစ်ကွိုင် ဘလော့ချိန်း(Bitcoin blockchain)ကတော့ ဘစ်ကွိုင် အရောင်းအဝယ် အချက်အလက်တွေ ပါဝင်တဲ့ ကုဒ်အစုအဝေးဖြစ်တဲ့ အချိန်အလိုက် စဉ်ထားတဲ့ ဘလော့တွေရဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ်ကြိုးတန်းကြီး ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အရောင်းအဝယ်ကို အတည်ပြုခြင်းနဲ့ ဘစ်ကွိုင် တူးခြင်းကတော့ သပ်သပ်စီ ဖြစ်တယ်ဆိုတာကို သိထားဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ ဘလော့ချိန်းထဲကို အရောင်းအဝယ် အသစ်တွေ ပေါင်းထည့်နေသည်ဖြစ်စေ မထည့်သည်ဖြစ်စေ ဘစ်ကွိုင်းတူးခြင်းက ဆက်တိုင် ဖြစ်ပေါ်နေတာပါ။ အလားတူ၊ ဘစ်ကွိုင် အရောင်းအဝယ်တွေ အလွန်အကျွံ များပြားလားခြင်းက ဘစ်ကွိုင်တူးတဲ့ သူတွေအတွက် ဘလော့အသစ်တွေ ရှာဖွေတွေ့ရှိနှုန်းကို မြန်လာစေမှာ မဟုတ်ပါဘူး။
အတည်ပြုဖို့ စောင့်ဆိုင်းနေတဲ့ အရောင်းအ၀ယ် ပမာဏ ဘယ်လောက်ပဲ ဖြစ်ဖြစ်၊ ဘစ်ကွိုင်ကတော့ 10 မိနစ်ခန့်ကို တစ်ကြိမ် ဘလော့ချိန်းထဲကို ဘလော့အသစ်တွေ ထပ်ထည့်ဖို့ အစီအစဉ်ပြုထားပြီးသား ဖြစ်ပါတယ်။
ဘလော့ချိန်းရဲ့ လူအများနဲ့ သက်ဆိုင်ခြင်းဆိုတဲ့ သဘောသဘာဝကြောင့်၊ ကွန်ရက်မှာ ပါဝင်သူအားလုံးကတော့ ဘစ်ကွိုင် အရောင်းအ၀ယ်များကို အချိန်နဲ့ တပြေးညီ ခြေရာခံကာ အကဲဖြတ်နိုင်ပါတယ်။ ဒီ စနစ်ကတော့ ‘နှစ်ထပ်သုံးခြင်း(Double Spending)’လို့ လူသိများတဲ့ အွန်လိုင်း ငွေပေးချေမှု ပြဿနာ ဖြစ်နိုင်ချေကို လျှော့ချပေးပါတယ်။ နှစ်ထပ်သုံးခြင်းကတော့ အသုံးပြုသူတစ်ယောက်ကတူညီတဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ်ငွေကြေးကို နှစ်ကြိမ် အသုံးပြုဖို့ ကြိုးစားတဲ့ အခါမှာ ဖြစ်ပေါ်ပါတယ်။
ဘစ်ကွိုင် 1ကွိုင်ပဲ ရှိတဲ့ ဘော့(Bob)က စနစ်က မသိနိုင်ပါဘူးဆိုပြီးတော့ အဲဒီ့ ကွိုင်ကို ရီရှီ(Rishi)နဲ့ အဲလီဇာ(Eliza) နှစ်ယောက်လုံးဆီကို တစ်ပြိုင်နက် ပေးပို့ဖို့ ကြိုးစားကြည့်တာမျိုး လုပ်နိုင်ပါတယ်။
သမားရိုးကျ ဘဏ်စနစ်မှာလည်း ပြန်လည် စာရင်းတိုက်ခြင်းကို ဗဟိုအဖွဲ့ကနေ လုပ်ဆောင်ပေးလို့ နှစ်ထပ်သုံးခြင်းကို ကာကွယ်ထားပါတယ်။ ငွေသားကို ကိုင်ဆောင်ပြီး အသုံးပြုတဲ့ အခါမှာလည်း လူနှစ်ယောက်ကို တစ်ရွက်တည်းရှိတဲ့ ဒေါ်လာငွေသားကို မပေးနိုင်သောကြောင့် နှစ်ထပ်သုံးခြင်း မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။
ဒါပေမဲ့ ဘစ်ကွိုင်မှာတော့ တူညီတဲ့ စာရင်းစာအုပ်မိတ္ထူတွေက ထောင်ပေါင်းများစွာ ရှိတာပြီး ဘစ်ကွိုင်အရောင်းအဝယ်တိုင်းမှာ ကွန်ရက်ကို အသုံးပြုနေသူ အားလုံးက တညီတညွတ်တည်း သဘောတူဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ပါဝင်သူတွေ အားလုံးရဲ့ အကြားမှာ ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ ဒီ သဘောတူညီချက်ကို "အများ သဘောတူခြင်း(consensus)" လို့ ခေါ်ပါတယ်။
ဘဏ်တွေက ဘဏ်အသုံးပြုသူတွေရဲ့ လက်ကျန်ငွေကို အမြဲတမ်း ပြင်ဆင်နေသလို ဘစ်ကွိုင်စာရင်းစာအုပ်မိတ္ထူကို ကိုင်ဆောင်ထားတဲ့ သူတိုင်းက ဘစ်ကွိုင် လက်ဝယ်ထားရှိသူတိုင်းရဲ့ လက်ကျန်ကွိုင်ကို စစ်ဆေးပြီး ပြင်ဆင်နေဖို့ တာဝန်ရှိပါတယ်။ ဒါဆိုရင် မေးချင်တာက တစ်ကမ္ဘာလုံးအတိုင်းအတာနဲ့ ဆိုရင် ဘစ်ကွိုင်ရဲ့ ‘လူအများနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ စာရင်းစာအုပ်’က မရေမတွက်နိုင်အောင် ရှိနေနိုင်တာကို ဘစ်ကွိုင်ကွန်ရက်က ဘယ်လိုမျိုး ‘အများ သဘောတူခြင်း’ကို ရဖို လုပ်ဆောင်နိုင်တာလဲ။ ဒါကိုတော့ ‘အလုပ် သက်သေ(Proof-of-work)’လို့ သိကြတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ကနေ လုပ်ဆောင်ပါတယ်။
အလုပ်သက်သေ(Proof-of-work) ဆိုတာဘာလဲ။
ဘစ်ကွိုင်ကွန်ရက်ထဲမှာ ရှိတဲ့ ကွန်ပျူတာတွေကတော့ ‘အလုပ်သက်သေ(Proof-of-work, PoW)’ဆိုတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ကို အသုံးပြုပြီး အရောင်းအဝယ်ကို အတည်ပြုခြင်းနဲ့ ကွန်ရက်ကို အကာအကွယ်ပေးပါတယ်။. အလုပ်သက်သေကတော့ ဘစ်ကွိုင်ဘလော့ချိန်းရဲ့ "အများ သဘောတူခြင်း စနစ်"ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
အလုပ်သက်သေကတော့ ဘလော့ချိန်းမှာ အသုံးပြုနေတဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ်ငွေကြေးများအတွက် ပထမဆုံးနဲ့ အသုံးပြုမှု အများဆုံးဖြစ်တဲ့ ‘အများ သဘောတူခြင်း စနစ်’ဖြစ်ပေမဲ့ “ပိုင်ဆိုင်မူ သက်သေ(Proof-of-stake)”လိုမျိုး ကွန်ပျူတာရဲ့ တွက်ချက်နိုင်မှုအားကို နည်းနည်းပဲ လိုအပ်(လျှပ်စစ်အားကို နည်းနည်ပဲ အသုံးပြု)တဲ့ လူသိများတဲ့ စနစ်တွေလည်း ရှိပါသေးတယ်။
အလုပ်သက်သေက အချို့ ကွန်ရက်ပံ့ပိုးသူတွေကို “ဘစ်ကွိုင်တူးသူများ”လို့ အများက သိထားကြတဲ့ “အတည်ပြုပေးသူ”များအဖြစ် သတ်မှတ်ပေးပါတယ်။ အဲဒီလို သတ်မှတ်ပေးတာကိုတော့ ဘလော့အသစ်ကို ရှာဖွေတွေ့ရှိဖို့အတွက် အားကောင်းတဲ့ ကွန်ပျူတာတွက်ချက်နိုင်မှု စွမ်းအားကို ကွန်ရက်အတွက် အသုံးပြုပေးပြီးနောက်မှသာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဘလော့အသစ် တစ်ခု ရှာဖွေတွေ့ရှိဖို့က ပုံမှန်အားဖြင့် 10 မိနစ်ခန့် ကြာပါတယ်။ ။
ဘလောက်အသစ် တစ်ခုကို ရှာဖွေတွေ့ရှိပြီဆိုရင် ဘစ်ကွိုင်တူးခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်ကနေ ဘလော့အသစ်ကို ရှာဖွေတွေ့ရှိသူက အဲဒီ့ ဘလော့မှာ 1မက်ဂါဘိုက်နဲ့ ညီမျှတဲ့ အရောင်းအဝယ် အတည်ပြုခြင်းတွေကို ထည့်သွင်းနိုင်ပါတယ်။ ပြီးတော့ အဲဒီ့ ဘလော့အသစ်ကို ဘလော့ချိန်းထဲကို ပေါင်းထည့်လိုက်ပြီး အားလုံးရဲ့ စာရင်းစာအုပ်မိတ္တူမှာ ဒေတာအသစ်ကို ထည့်လိုက်ပါတယ်။ ဘစ်ကွိုင်တူးသူတွေရဲ့ ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုအဖြစ် သူတို့ကတော့ သူတို့ ထည့်ပေးလိုက်တဲ့ အရောင်းအဝယ်နဲ့ တွဲဆက်ထားတဲ့ ဝန်ဆောင်ကြေး အားလုံးနဲ့ အသစ် ထုတ်လုပ်လိုက်တဲ့ ဘစ်ကွိုင်ပမာဏကို ရရှိပါတယ်။ ဘစ်ကွိုင်အသစ် ဖြစ်ပေါ်လာပြီး ဘစ်ကွိုင်တူးသူက ရရှိခြင်းကို “ဘလော့ဆုကြေး(Block Reward)”လို့ ခေါ်ပါတယ်။
ဘစ်ကွိုင်အသုံးပြုသူ အားလုံးကတော့ အရောင်းအဝယ်က အတည်ပြုမှု ရရှိအောင် အရောင်းအဝယ် တစ်ခုကို ပြုလုပ်တိုင်း ကွန်ရက် ဝန်ဆောင်ကြေးကို ပမာဏအပေါ် မူတည်ပြီး ပေးရပါတယ်။ ဒါကိုတော့ စာပို့ဖို့အတွက် တံဆိပ်ခေါင်းဖို့ ပေးရတယ်လို့ စဉ်းစားရင်ရပါတယ်။
ဝန်ဆောင်ကြေးကို ပေါင်းထည့်ပေးရတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်တော့ အခြား ကွန်ရက်အသုံးပြုသူများက ပေးတဲ့ ပျှမ်းမျှ ဝန်ဆောင်ကြေးနဲ့ တူညီ (သို့) ကျော်လွန်ဖို့ ဖြစ်ပြီး၊ မိမိရဲ့ အရောင်းအဝယ်ကို အချိန်နဲ့ တစ်ပြေးညီ လုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဘစ်ကွိုင်တူးသူတွေကတော့ ဘစ်ကွိုင်ကွန်ရက်ကို အတည်ပြုဖို့အတွက် တစ်နေကုန်လုံး အသုံးပြုရတဲ့ လျှပ်စစ်ခနဲ့ ထိန်းသိမ်းခကို အကုန်အကျခံရတာကြောင့် ဘလော့အသစ်တွေကို ဖြည့်တဲ့အခါမှာ ပိုက်ဆံများများရဖို့ အတွက် ဝန်ဆောင်ကြေးများများ ပိုပေးထားတဲ့ အရောင်းအဝယ်တွေကို ဦးစားပေးလုပ်ဆောင်ပါတယ်။
ပျှမ်းမျှ ဝန်ဆောင်ကြေးကိုတော့ “အမ်ပူး(Mempool)”မှာ ဝင်ရောက် ကြည့်နိုင်ပါတယ်။ အဲဒါကတော့ အတည်မပြုရသေးတဲ့ အရောင်းအဝယ်တွေကို ဘစ်ကွိုင်တူးသူတွေ ရွေးချယ်ပြီး ဘလော့ချိန်းကို ချိတ်ဆက်ပေးဖို့ စောင့်ဆိုင်းရတဲ့ နေရာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ဘစ်ကွိုင်ကို ဘယ်လို ဖန်တီးတာလဲ။
ဘစ်ကွိုင်ကွန်ရက်ကတော့ ဘစ်ကွိုင်တူးသူတွေက ဘလော့အသစ်ကို ရှာဖွေတွေ့ရှိပြီး ဘလော့ချိန်းကို ချိတ်ဆက်ပေးတဲ့ အခါမျိုးမှာ ဘစ်ကွိုင်အသစ်တွေကို ဘစ်ကွိုင်တူးသူတွေကို အလိုအလျောက် ပေးပါတယ်။ ဘစ်ကွိုင်ကတော့ စုစုပေါင်း အများဆုံး ကွိုင်ပေါင်း 21သိန်းကွိုင်းကို တူးယူနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကတော့ ဘစ်ကွိုင်ပေါင်း 21သိန်းကွိုင်ကို တူးယူပြီးရင်တော့ ပရိုတိုကော(protocol)မှာ ကွိုင်အသစ် ထုတ်ပေးခြင်းကို ရပ်လိုက်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ တစ်နည်းအားဖြင့် ပြောရမယ်ဆိုရင် ဘစ်ကွိုင်တူးခြင်းဆိုတာကတော့ အရောင်းအဝယ် အတည်ပြုပေးခြင်းနဲ့ ဘစ်ကွိုင်အသစ် ထုတ်လုပ်ပေးခြင်းကို လုပ်ဆောင်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။(ဘစ်ကွိုင်တွေ အားလုံး တူးယူပြီးသွားပြီဆိုရင် အရောင်းအဝယ် အတည်ပြုပေးခြင်း လုပ်ငန်းစဉ်ကိုပဲ လုပ်ဆောင်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။)
သိထားရမှာကတော့ ဘစ်ကွိုင်တူးယူခြင်းအတွက် ကွန်ပျူတာ တွက်ချက်နိုင်မှု စွမ်းအားကို မြင့်တင်ခြင်းက ဘစ်ကွိုင်တွေ အများကြီးကို တူးယူရရှိစေမှာ မဟုတ်ဘူးဆိုတာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ တွက်ချက်နိုင်မှု စွမ်အားကောင်းတဲ့ ကွန်ပျူတာကို အသုံးပြုတဲ့ ဘစ်ကွိုင်တူးသူတွေကတော့ နောက် ဘလော့အတွက် ဆုကြေးရရှိနိုင်မယ့် အခွင့်အရေးကို ပိုမို ရရှိနိုင်တာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဆိုလိုတာကတော့ တူးယူရရှိနိုင်တဲ့ ဘစ်ကွိုင်ပမာဏကတော့ အချိန်ကြာလာတာနဲ့ အမျှ တည်ငြိမ်တယ်ဆိုတာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ဘစ်ကွိုင်ကွန်ရက်ကတော့ အချိန်ကြာလာတာနဲ့ အမျှ ဘစ်ကွိုင်တူးယူသူတွေကို ပေးတဲ့ ဘစ်ကွိုင်ပမာဏကို တစ်ဝက်စီ လျှော့ချတဲ့ “ဘစ်ကွိုင် ဟာဗင်း(Bitcoin Halving)”လို့ သိကြတဲ့ ကွိုင်ပေးခြင်း နည်းလမ်းကို အသုံးပြုပါတယ်။ အရောင်းအဝယ် ဖြစ်လာမဘ့် ဘစ်ကွိုင် အသစ်များရဲ့ ပမာဏကို ဖြည်းဖြည်းချင်း လျှော့ချခြင်းဖြင့် ဘစ်ကွိုင်ရဲ့ တန်ဖိုးကို ထိန်းထားနိုင်စေမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ (ဈေးကွက်ရဲ့ ရောင်းလိုအားနဲ့ ဝယ်လိုအားပေါ် အခြေခံထားခြင်းဖြစ်ပါတယ်။)
ဘစ်ကွိုင် တစ်ဝက်စီ လျော့ချခြင်းဖြစ်တဲ့ ဘစ်ကွိုင် ဟာဗင်း(ဟာဗန်းနင်း(Halvening))ကတော့ ဘလော့ပေါင်း 210,000 ပြည့်တဲ့ အချိန်၊ ပျှမ်းမျှအားဖြင့် 4နှစ် တစ်ကြိမ် ဖြစ်ပေါ်ပါတယ်။ ဘစ်ကွိုင် ပရိုတိုကောက 2009ခုနှစ်မှာ ပထမဆုံး တည်ရှိလာခဲ့တုန်းက ဘလော့အသစ် ရှာတွေ့တဲ့ ဘစ်ကွိုင်တူးသူတွေက ဆုကြေးအဖြစ် ဘစ်ကွိုင် 50ကွိုင်ကို ရရှိခဲ့ကြပါတယ်။ 2021မှာတော့ ဆုကြေးအဖြစ် ဘစ်ကွိုင် 6.25ကွိုင်ကို ရရှိနေတာဖြစ်ပြီး၊ ဘစ်ကွိုင် ဟာဗင်း မဖြစ်ခင်ဖြစ်တဲ့ 2020ခုနှစ် မေလမတိုင်ခင်ရဲ့ ဆုကြေးဖြစ်တဲ့ ဘစ်ကွိုင်12.5ကွိုင်ရဲ့ တစ်ဝက်ဖြစ်ပါတယ်။
နောက်တစ်ကြိမ် ဘစ်ကွိုင် ဟာဗင်းကတော့ လာမယ့် 2024ခုနှစ်အတွင်းမှာ ဖြစ်မယ်လို့ ခန့်မှန်းထားပြီး ဘလော့အသစ် အတွက် ဆုကြေးကတော့ တစ်ဝက်ဖြစ်တဲ့ ဘစ်ကွိုင် 3.125ကွိုင်ကို လျော့ကြသွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ လုပ်ငန်းစဉ်ကတော့ နောက်ဆုံးမှာ ဘစ်ကွိုင်များ တူးဖို့ မကျန်တော့အထိ ဆက်လက် လုပ်ဆောင်သွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီနေ့မှာတော့ ဘစ်ကွိုင် စုစုပေါင်း 18.7သိန်းကွိုင်က တူးယူရရှိပြီး ဖြစ်ပြီး၊ တူးယူဖို့ ကျန်ရှိနေတာကတော့ 2.25သိန်းကွိုင်ခန့် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဘစ်ကွိုင် ဟာဗင်းနဲ့ ဘစ်ကွိုင်တူးယူဖို့ ခက်ခဲလာနိုင်တဲ့ အချက်ကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားမယ်ဆိုရင် နောက်ဆုံး ဘစ်ကွိုင်ကို 2140 ခုနှစ်ဝန်းကျင်မျာ တူးဖော်နိုင်မယ်လို့ ခန့်မှန်းကြပါတယ်။
ဘစ်ကွိုင် ပိုက်ဆံအိတ်ဆိုတာဘာလဲ။
ဘစ်ကွိုင် ပိုက်ဆံအိတ်ဆိုတာကတော့ ကွန်ပျူတာ (သို့) သီးသန့် စက်မှာ ထည့်ထားနိုင်တဲ့ ဆောဖ်ဝဲ တစ်ခု ဖြစ်ပြီး ဘစ်ကွိုင်ကို ထိန်းသိမ်းပေးခြင်း၊ ပေးပို့ခြင်းနဲ့ လက်ခံခြင်းကို လုပ်ဆောင်ပေးပါတယ်။ ဆန့်ကျင်ဘက်အားဖြင့်၊ ဘစ်ကွိုင် ကိုယ်တိုင်ကတော့ ပိုက်ဆံအိတ်ထဲမှာ သိမ်းထားတာမျိုး မဟုတ်ပါဘူး။ ပိုက်ဆံအိတ်ဆိုတာကတော့ ဘစ်ကွိုင်ကွန်ရက်မှာ ပိုင်ဆိုင်တဲ့ ဘစ်ကွိုင်ပမာဏကို အသိအမှတ်ပြုတဲ့ လျှို့ဝှက်ကုဒ်(အလွန် ရှုပ်ထွေးတဲ့ လျှို့ဝှက်နံပါတ် အမျိုးအစား)ပုံစံဖြင့် သိမ်းဆည်းပေးထားတာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ဘစ်ကွိုင် အရောင်းအ၀ယ် ပြုလုပ်တဲ့ အခါတိုင်း ဘစ်ကွိုင်ပိုင်ဆိုင်မှုက ပေးပို့သူကနေ လက်ခံသူဆီ ရောက်ရှိပြီး ကွန်ရက်ကတော့ လက်ခံသူရဲ့ ကုဒ်ကို ဘစ်ကွိုင် လက်ခံရယူဖို့အတွက် ‘လျှို့ဝှက်နံပါတ်’အသစ်အဖြစ် ပြောင်းလဲပေးပါတယ်။
ဘစ်ကွိုင်ကတော့ ဘလော့ချိန်းရဲ့ ခိုင်မာမှုကို ထိန်းသိမ်းဖို့အတွက် ပါဘလစ် ကီး ခရစ်တိုဂရပ်ဖီ(public-key cryptography,PKC)လို့ ခေါ်တဲ့ စနစ်ကို အသုံးပြုပါတယ်။ မူလက မက်ဆေ့ချ်များကို စာဝှက်ခြင်းနှင့် စာဝှက် ဖြည်ခြင်းအတွက် အသုံးပြုခဲ့တဲ့ PKCကတော့ အရောင်းအဝယ်တွေကို လုံခြုံမှု ရှိပေမဲ့ ဘလော့ချိန်းတွေမှာ အများဆုံး အသုံးပြုနေကြပါတယ်။ ဒီ စနစ်ကတော့မှန်ကန်တဲ့ လျှို့ဝှက်နံပါတ်အစုံရှိတဲ့ သူသာလျှင် ကွိုင်ကို ရယူနိုင်ဖို့ ခွင့်ပြုပေးထားပါတယ်။
ဘစ်ကွိုင်ကို ပိုင်ဆိုင်ဖို့နဲ့ အရောင်းအဝယ် ပြုလုပ်ဖို့ ကိုယ်ပိုင်သော့နဲ့ အများပိုင်သော့ဆိုတဲ့ လျှို့ဝှက်နံပါတ် 2ခု လိုအပ်ပါတယ်။ ဒီ သော့နှစ်ခုစလုံးကတော့ အရောင်းအဝယ်ကို စာဝှက်ပေးခြင်းနဲ့ စာဝှက်ခြင်းကို ဖြည်တဲ့အခါမှာ အသုံးပြုတဲ့ ကျပန်း ဖန်တီးထားတဲ့ အက္ခရာနဲ့ ဂဏန်းစာလုံးများပါတဲ့ လျှို့ဝှက်နံပါတ်ဖြစ်ပါတယ်။ ဘစ်ကွိုင်ကွန်ရက်မှာ PKC ကတော့ တစ်လမ်းနည်းဖြင့် ဖြေရှင်းရ လွယ်ကူပြီး ပြောင်းပြန်လှန်ဖို့ မဖြစ်နိုင်တဲ့ တစ်လမ်းသွား သင်္ချာဂဏာန်းများကို အသုံးပြုထားပါတယ်။
ဘလော့ချိန်းကတော့ တစ်လမ်းသွား သင်္ချာဂဏာန်းများကို အသုံးပြုပြီး ကိုယ်ပိုင်သော့ကနေ အများပိုင်သော့ကို ဖန်တီးပါတယ်။ ဒီလို လုပ်ခြင်းဖြင့် အများပိုင်သော့ကနေ ကိုယ်ပိုင်သော့ကို ပြန်လည် ဖန်တီးဖို့က ခက်ခဲတာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကတော့ သော့ကို ပျောက်သွားတာမျိုး(ပိုင်ဆိုင်မှုအတွက် သော့နံပါတ်ကို မေ့သွားတာမျိုး) မဖြစ်တာ ကောင်းပါတယ်။ ဒါ့အပြင် လိပ်စာကတော့ အများပိုင်သော့ရဲ့ အတိုကောက်ပုံစံကို ရရှိမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီ လိပ်စာကတော့ အိမ်လိပ်စာပုံစံနဲ့ ဆင်တူပြီး ဘစ်ကွိုင်ကို လက်ခံဖို့အတွက် အခြားသူကို ပေးနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကိုယ်ပိုင်သော့ကိုတော့ ဘဏ်ကဒ်ရဲ့ လျှို့ဝှက်နံပါတ်လိုမျိုး အခြားသူတွေ မမြင်နိုင်အောင် လျှို့ဝှက်ထားရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
အရောင်းအဝယ်ကို ပြုလုပ်ဖို့အတွက် ကိုယ်ပိုင်သော့နဲ့ အများပိုင်သော့ကို အသုံးပြုပြိး ဘစ်ကွိုင်အရောင်းအဝယ်ကို ဝှက်စာပြုလုပ်ကာ လုပ်ဆောင်နိုင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် လက်ခံမယ့် သူရဲ့ လိပ်စာလည်း ပါဝင်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီကနေမှ တစ်ဆင့် မှန်ကန်တဲ့ ကိုယ်ပိုင်သော့ကို ပိုင်ဆိုင်တဲ့ လက်ခံသူသာ ပို့ပေးလိုက်တဲ့ ဘစ်ကွိုင်ကို ဝှက်စာ ဖြည်ပြီးတော့ တောင်းယူနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။
သတင်းအရင်းအမြစ်: Coindesk
❄️❄️❄️❄️❄️❄️❄️
3. ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဆိုင်ရာ အဆိုအမိန့်များ
|